De eerste dagen:
Wat te doen met een vondeling wees-eend:
Lucky 3 dagen oud
U heeft een klein eendenkuiken gevonden, net als wij in augustus 2007. Op straat, in de tuin of bij een waterpartij. Geen moedereend in de buurt. Geen andere kuikens te zien.
Als het diertje duidelijk net uit het ei is gekomen (te zien aan de grootte en aan de lichte eitand op de punt van de snavel, die binnen enkele dagen de kleur van de snavel zal gaan aannemen) heeft het niet onmiddellijk voer nodig.
Het heeft een reserve van zo'n 24 uur.
Maar het is wel raadzaam om het diertje meteen warmte te geven. Koude is snel dodelijk voor zo'n kleintje.
Als het al wat ouder is, of u weet niet zeker hoe oud het kuiken is, en u kunt niet naar de winkel (weekend of 's avonds), kunt u gewoon gevarieerd vogelzaad (duivenvoer, tortelduivenvoer of kippenvoer) fijnmalen, vermengen met wat water en dat de eend voorzetten. Samen met wat kleine stukjes brood. Geef het ook meteen water in een apart drinkbakje. Dat heeft het nodig voor de spijsvertering. Gebruik daarvoor een niet te groot bakje want dan denkt het gelijk aan een vijver (Zie boven). In brood zitten niet genoeg voedingsstoffen voor een eendje maar het is dan ook maar een noodoplossing.
In de handel (boerenbond, dierenwinkel) kunt u opfokkorrels voor watervogels krijgen.
Maar haal het zo snel als u kunt. Dat is namelijk wel volledig voer en eendenkuikens hebben dat nodig en groeien er prima van. Alle voedingsstoffen en vitaminen en mineralen zitten er in. Het kuiken moet er natuurlijk altijd ruim voldoende schoon water bij hebben. Als u eerst een paar dagen brood hebt moeten voeren is het verstandig om dat er eerst nog naast te voeren zodat de overgang niet al te groot wordt. Bij jonge dieren is een snelle dieetverandering meestal niet zo goed. Als het kuiken aan de diarree raakt kan het snel afgelopen zijn.
Zwemeenden en dan vooral de plantenliefhebbers daaronder (zoals sikkeleenden, smienten e.d, maar ook zwanen en ganzen), mogen geen al te eiwitrijk voedsel hebben. Zij hebben liever vezelrijk voedsel. Voor die soorten is er een opfokkorrel met laag eiwit gehalte (rond de 15%) en ze kunnen bijgevoerd worden met gesnipperd gras en groene groente of eendenkroos (uit veilig water natuurlijk). Als er alleen hoog eiwit korrels te vinden zijn is het raadzaam dat af te wisselen met groenvoer.
Duikeenden zoals Kuifeenden, Tafeleenden, zaagbekken maar ook zee-eenden hebben meer eiwit nodig. Daarvoor is een opfokkorrel te vinden met meer (20 tot 35%) eiwit.
Als dat niet beschikbaar is kunnen die soorten worden bijgevoerd met meelwormen, garnaaltjes, kleine visjes, gedroogde insecten.
En als het beweegt is het nog het interessantst voor die kuikens. Zie ook Voeding.
U heeft nu een aantal mogelijkheden. U heeft bijvoorbeeld de optie om het eendje over te dragen aan de Dierenambulance, als die in uw buurt actief en bereikbaar is. Dat is lang niet zeker omdat het een vrijwillige organisatie is, en lang niet overal even goed georganiseerd, maar als dat wel zo is, is dat een goede oplossing voor zo'n donzig probleem. Zij zullen voor de eerste voeding zorgen en het dan naar een geschikte vogelopvang brengen. Waar het meestal bij andere eendjes zal worden ondergebracht.
Een andere optie is iemand in uw buurt te vinden die al eenden heeft en dit kuiken wel wil opnemen.
Als u zelf wilt proberen om het vogeltje groot te brengen bedenk dan dat dat een erg zware opgave is. Als het maar één enkel eendje is zal het zich snel aan u hechten en u als pleegouder adopteren. Dan wil het voortdurend in uw nabijheid zijn. Dat lijkt leuk en schattig maar dat is het eigenlijk niet. Voortdurend is voor zo'n diertje echt voortdurend. En als u dus even wegloopt of het kuiken kan u niet zien omdat het in zijn hok zit, zal het beestje onmiddellijk oorverdovend naar u piepen tot u weer terug bent, en als u buitenshuis moet gaan werken piept het zich de hele dag de longen uit het lijf omdat het bij u wil zijn. Die stress kan fataal zijn voor het vogeltje.
Bovendien maakt het diertje snel een enorme puinhoop van zijn onderkomen en als u een hele dag weg bent zal het hok er 's avonds uitzien als een oorlogsgebied. Mogelijk is het diertje zelf dan ook door en door vies. Dan loopt het het risico kou te vatten of een andere aandoening op te lopen.
U moet dit dus alleen doen als u het grootste deel van de dag over een langere periode beschikbaar kunt zijn voor het kuiken en het goed in de gaten kunt houden, het regelmatig kunt verschonen en van nieuw, schoon, voedsel en water voorzien. Anders is de kans groot dat u op een dag bij thuiskomst een dood eendenkuiken in het hok vindt.
Het hok moet waterbestendig zijn. Het moet gemakkelijk schoon te maken zijn en hoog genoeg zodat het kuiken er niet uit kan springen. Een grote plastic opbergbox is al geschikt als er maar gaas op gelegd kan worden. Eendenkuikens van bepaalde eendensoorten zijn hyperactief en zullen steeds proberen uit het hok te springen als ze de pleegouder niet zien. Bij anderen valt dat nog mee, maar als het kuiken ontsnapt kunt u er per ongeluk op gaan staan als u binnenkomt.
Dat steeds springen betekent ook dat ze niet zo lang in het hok kunnen blijven want dat springen kost teveel energie en levert teveel stress op.
Dat is slecht voor de gezondheid van het kuiken.
De bodem van het hok kan bekleed worden met grof zaagsel. Het kuiken zou kunnen proberen te fijn zaagsel op te eten. Kranten gaan ook. Kranten moeten vaker verschoond worden omdat die het vocht in de uitwerpselen niet zo goed opnemen.
Vooral de eerste week moet er extra warmte worden gegeven aan het kuiken. De eerste dagen is het nog grappig om zo'n vogeltje in de handen te warmen. Het slaapt dan meteen in. Maar als het groter wordt, en dat gaat erg snel, is het een stuk minder leuk omdat het de hele tijd stevig blijft doorpoepen en geen respect heeft voor uw frisgewassen kleding. Bovendien kunt u niets doen als u zo'n kuiken in handen moet houden. Het is dus aan te raden een lamp boven het hok te hangen. Dat kan een gloeilamp zijn maar een warmtelamp is er natuurlijk voor gemaakt. Bovendien krijg je die in rood. En dat verstoort het dag-nachtritme van het kuiken minder dan zo'n felgele of witte lamp boven het hok. Voor zo'n kuiken is dat net de zon. En vooral 's nachts kan dat een probleem zijn.
Lucky vier dagen oud
Hoe hoog de lamp moet hangen is een kwestie van uitproberen. Hang het op en voel dan op de bodem van het hok of daar voldoende warmte aankomt. Als het aangenaam warm voelt aan de hand is het goed. Wilde eendensoorten zullen er waarschijnlijk niet lang gebruik van maken. Die gaan al vrij snel, na een weekje of zo, steeds buiten de warmte liggen. Dat is dan een teken dat de lamp weer weg kan. Om dat goed te kunnen beoordelen is het handig om een gedeelte van het hok af te dekken met een (onbrandbare) plaat. Als de eend dan alleen nog maar onder de plaat, in het donker, ligt kan het zijn eigen temperatuur regelen.
Om zo'n eenzaam eendje het gevoel te geven dat hij/zij niet alleen is, zou u een scheerspiegel in het hok kunnen zetten. Een grotere spiegel kan omvallen en breken met alle gevolgen van dien. Daarmee kunt u voorkomen dat het kuiken straks zal denken dat het een mens is en het zal veel gemakkelijker aan andere eenden wennen. U zult zien dat het kuiken veel belangstelling heeft voor zijn eigen spiegelbeeld en steeds bij de spiegel zal gaan liggen. Doet u dat niet zal het teveel op mensen gericht raken en daar kan het levenslang last van hebben. Ook bij het vinden van een partner.
Nog beter zou zijn om er een ander eendje bij te zetten natuurlijk, maar ik heb het niet aangedurfd omdat ons kuiken nogal hyper was. Ik was bang dat als ik er de verkeerde soort bij zou zetten er oorlog zou uitbreken. Misschien is dat wel niet zo, maar ik vond het een te groot risico. Ik heb wel overal gevraagd wat voor soort eend dit zou kunnen zijn zodat ik dan naar een echte soortgenoot zou kunnen gaan zoeken. Maar ik kreeg geen eénduidig antwoord. Die varieerden van gans (in het begin vanwege de enorm grote voeten en de houding) tot Muscovy (een hele rustige soepeend) een Mullard (wilde eend) tot Kuifeend. De laatste was goed maar dat werd pas duidelijk toen het kuiken al zo goed als volgroeid was.
Een eend wordt vrij snel zelfstandig. Na een week of drie gaat het meer op onderzoek uit. Maar het duurt minimaal 8 weken voordat het helemaal volwassen is en een compleet verenkleed heeft. En pas dan kunt u aan een andere plek voor de vogel gaan denken.
Als u het te vroeg terugzet in de natuur of naar een geschikt opvangadres brengt zal het niet overleven. Het eendje moet wennen aan de nieuwe situatie en zal daarom langdurig op het water blijven. Eenden gaan het water op als ze onzeker zijn of angstig.
Als het verenkleed nog niet compleet is worden ze dus nat en zullen al snel aan afkoeling sterven.
De belasting die zo'n eend voor u betekent wordt groter met het groeien van de vogel. De poepjes worden steeds groter, natter en frequenter en stinken bovendien steeds meer, en als u besluit om er een echte eend van te maken, wat natuurlijk voor het kuiken het enige juiste is, zult u de eend steeds vaker moeten laten zwemmen en er bovendien bij moeten blijven omdat het diertje anders niet op het water blijft óf door de roofvogels aangevallen worden. Als het de dons gaat afwerpen zult u overal veertjes en stukjes veerschacht vinden. Want het slaat steeds vaker en harder met de vleugels waardoor al die stukjes en veertjes overal naartoe waaien. Bovendien kan het diertje niet de hele tijd in een hok. Het is een natuurvogel en moet dus kunnen bewegen en ook dingen kunnen zien en onderzoeken om niet psychisch gestoord op te groeien.
Denk er dus vooral goed over na. Als het kuiken u eenmaal als pleegouder heeft geadopteerd en u besluit achteraf om het maar ergens anders naar toe te brengen, raakt het voor de tweede keer zijn moeder kwijt. En het is maar de vraag of het dan nog goed komt.
EHBOE +++Eerste Hulp Bij Opvang Eendenkuiken+++EHBOE:
Landelijk Alarmnummer Dierenambulances & Dierenhulp Diensten.
0900-0245
Maak een makkelijk schoon te houden hok van bijvoorbeeld een plastic curver/brabantie opbergbox met gaas erop of iets hogers en groters als dat beschikbaar is
Als bodembedekking kunt u grof zaagsel of kranten gebruiken. Dagelijks vaak verschonen is nodig.
Bij een solo-vondeling kunt u een spiegel (scheerspiegel of zo) in het hok zetten om de vogel te laten denken dat er soortgenoten in de buurt zijn.
Het wordt er rustiger van en rust is net wat ze nodig hebben.
Een knuffel in het hok wordt snel vies.
Warmte is belangrijk, zeker de eerste week. Hang daarom een lamp boven het hok.
Gewone lamp kan wel, maar een (rode) warmtelamp (Verkrijgbaar bij Boerenbond) is beter.
Hang het natuurlijk nooit zo laag dat de eend er bij kan.
Voel met de hand of het aangenaam warm is op de bodem onder de lamp om de juiste hoogte te bepalen.
Plaats eventueel een onbrandbare plaat op het hok om een gedeelte van de bodem voor de warmte af te schermen.
Als de eend de lampwarmte ontwijkt door onder de plaat in de schaduw te gaan liggen weet u dat ze zich ook zonder lamp kan redden, want na ongeveer een week kan het zichzelf al vrij goed op temperatuur houden.
Een waterkruik in lappen (tegen verbranding of oververhitting) gaat ook, maar dan moet het warme water wel vaker vervangen worden.
Noodvoeding bij eerste opvang (zie Voeding voor meer info):
bruinbroodkuimels met water in apart bakje of bruinbroodpapje.
Verschillende soorten geplet graan en zaad met wat water gemengd
(duiven- tortelduiven- of kippenvoer, misschien kunt u wat krijgen bij een vogelhouder in uw straat of buurt als de winkels al dicht zijn)
Voldoende schoon water aanbieden in een bakje waar het kuiken niet in kan gaan zitten.
Dagelijkse verantwoorde voeding: Opfokkorrels voor watervogels (Verkrijgbaar bij Boerenbond)
Kippenvoer of Duivenvoer is vaak te eiwitrijk en zorgt dan voor complicaties in de groei (draai of hangvleugels) bij gewone wilde eenden en andere zwemeenden.
Voor Duikeenden kan het niet eiwitrijk genoeg zijn. Voor die eenden is kippenvoer eerder ballastvoer. Daar eten ze snel te veel van om toch aan de benodigde eiwitten en voedingsstoffen te komen.
En daar kunnen ze te dik van worden.
Extraatjes om het Kuiken bezig te houden in het water:
Vijvervis-voer dat drijft.
Drijvende voederkorrels voor Watervogels,
aquariumplantjes voor goudvissen,
eendenkroos,
slakjes
Koop zo snel mogelijk een superpak keukenrollen en dan liefst van de blauwe (extra stevige) variant. U zult dat nodig hebben en het gaat niet lang mee.
Bedenk meteen of het gaat lukken als u zo'n 8 tot 10 weken lang voor dit vogeltje moet zorgen. Als dat problemen zou kunnen gaan geven, draag het dan liever z.s.m. over aan de Dierenambulance of een geschikte vogelopvang in uw buurt. Als u het te vroeg terugzet in het wild of het naar een eendenopvang adres brengt, vooral als het kuiken lek is op dat moment, gaat het vrijwel zeker dood.
Een bange eend gaat altijd het water op en als het lek is zal het van de kou sterven.
Het moet dus kunnen wennen aan de nieuwe situatie en om dat te overleven heeft het al haar veren nodig.