Inhoud

Wie is Fumio Sawada?

Scientology in vergelijking met andere godsdiensten

I. Inleiding

Schrijver dezes is Japanner en dit stuk handelt over de overeenkomsten en verschillen tussen de Scientology godsdienst en andere godsdiensten van de wereld. In dit stuk wordt in het bijzonder ingegaan op de overeenkomsten en verschillen vanuit Japans gezichtspunt; het zwaartepunt ligt derhalve op de vergelijking van Scientology met Japanse godsdiensten.

Het woord godsdienst betekent in Japan het onderwijzen van de oorsprong, het onderwijzen van de bron van het ontstaan. Dit is de Japanse definitie, die mogelijk afwijkt van de westerse definitie. Bij dit onderzoek is uitgegaan van de Japanse definitie. De Japanse wet schrijft bovendien voor dat een religieuze organisatie, om als godsdienst te worden erkend, tevens de leer moet verspreiden, handelingen van eredienst moet uitvoeren, en parochianen c.q. leden moet bijscholen of vormen. Scientology voldoet aan al deze eisen, zoals is samengevat op de navolgende pagina's.

Er is een Japans 31-lettergrepig gedicht - die "waka" worden genoemd - waarin wordt gezegd dat aan de voet van de berg vele wegen naar boven leiden, maar dat het uitzicht op de maan vanaf de top altijd hetzelfde is. Dit is een oud gedicht, dat nog stamt uit de tijd voordat het christendom in Japan zijn intrede deed. De duiding dat men op hetzelfde uitkomt, ongeacht tot welke geloofsgemeenschap men behoort, slaat vooral op de twee belangrijkste godsdiensten die Japan kent, shinto en boeddhisme. Waar dit gedicht in feite over gaat, is de vraag: waarom twisten en krakelen? Maar nog belangrijker is de vraag, wanneer er zoveel overeenkomsten bestaan tussen de verschillende godsdiensten: waarom zich richten op de verschillen?

De Scientology godsdienst is in Japan relatief onbekend, hoewel veel bibliotheken beschikken over Scientology boeken, niet alleen werken van de hand van de oprichter, L. Ron Hubbard, maar ook publicaties van de Scientology Kerk zelf. Na 30 boeken over dit thema te hebben gelezen, is de schrijver dezes van mening dat iedereen die hierover meer zou willen weten er het meest bij gebaat is, deze boeken zelf te lezen.

Terug naar begin

II. Wat Is Scientology?

De oorsprong van Scientology is te vinden in de jaren '30 toen L. Ron Hubbard, de Amerikaan die de stichter van Scientology zou worden, door het Verre Oosten reisde en zichzelf de vraag stelde waarom de mens een zo erbarmelijk leven leidt. Niemand was in staat de vragen die hij als jonge man stelde - waar de mens vandaan kwam en waarheen de mens onderweg was - te beantwoorden.

In 1950 schreef Hubbard over dit thema een boek, dat hij de titel Dianetics ("door het verstand") gaf. Het was zijn eerste onderzoek naar het verstand. Het boek, Dianetics:The Modern Science of Mental Health [De moderne wetenschap van geestelijke gezondheid] sloeg aan en werd snel een bestseller. Er zijn meer dan 17 miljoen exemplaren van verkocht. Toen de Dianetics beweging begon te groeien en het onderzoek werd uitgebreid van het verstand naar de geest, resulteerde dit in een ander thema - Scientology - en in 1954 werd de eerste Kerk gesticht in de Verenigde Staten. Kort daarna maakte Japan voor het eerst kennis met Dianetics, maar het duurde tot 1962 voor in Japan het eerste officiële Scientology missiewerk werd opgenomen, waarmee de geschiedenis van Scientology in Japan in feite in dat jaar begon. Op 10 september 1962 werd voor een overvolle zaal de eerste officiële lezing over Scientology gegeven.

Het woord "Scientology" is afkomstig van het Latijnse scio, dat "weten" betekent - in de ruimste zin van het woord - en het Griekse logos, dat "woord" betekent.

In het boek Scientology - The Fundamentals of Thought [De grondbeginselen van het denken], verklaart Hubbard dat het onderwerp eigenlijk is afgeleid uit de oorsprong van de psychologie, maar dat we ons ervan bewust moeten zijn dat het niet is afgeleid uit de hedendaagse psychologie, maar de oude psychologie zoals die in de godsdiensten van de wereld werd geleerd voordat in de vorige eeuw deze discipline van zijn spirituele kern werd ontdaan.

Psychologie betekent letterlijk "studie van de geest". De hedendaagse psychologie heeft deze betekenis verloren en bestudeert niet langer de geest, noch erkent zij de geest als een serieus te nemen onderwerp van studie. Scientology denkt daar volkomen anders over. Het bestudeert de geest, zoals de meeste grote godsdiensten van de wereld.

In het algemeen leggen godsdiensten een verband tussen de menselijke geest en de grote "levenskracht" van het universum. Het woord "geest" is echter moeilijk te definiëren. Sommigen bepleiten het standpunt dat de geest in feite het menselijk verstand is. Maar bij Scientology wordt "geest" gezien als het "Zelf" en omvat het meer dan alleen het verstand. Bij een van de Japanse shinto-godsdiensten, Seicho-no-Ie, bestaat hiervoor een uitdrukking die zou kunnen worden vertaald met "het kind van God". Dat zou ongeveer overeenkomen met de betekenis van de Japanse woorden "hime" of "hiko". Bij Scientology bedacht Hubbard het woord thetan, afgeleid van het Griekse woord voor geest, omdat geen bestaand woord de volledige betekenis omvatte.

Het idee, nieuwe woorden te bedenken om nieuwe begrippen te beschrijven waarvoor geen bestaand woord toereikend is, is in de godsdienst niet nieuw. In Japan verzon de leermeester Kobodaishi, de stichter van Shingon (een zeer oude en behoudende, grote esoterische boeddhistische sekte) een groot aantal woorden waaraan behoefte was om deze religie te kunnen uitoefenen.

Desalniettemin heeft Scientology geen nieuw woord voor God bedacht. Hoewel God als referentiekader geen deel uitmaakt van de Scientology leer, en leden hun eigen voorstellingen kunnen hebben over wat dit woord al dan niet betekent, zijn de woorden die in dit verband worden gebruikt "het Opperwezen", het "oneindige", het "allesomvattende", de "schepper van het universum", en natuurlijk "God".

Anders dan een aantal andere godsdiensten kent Scientology geen specifiek dogma over de voorstelling van God, maar staat iedereen toe zich een eigen beeld te vormen over de positie van God in het universum en over de aard der dingen. Daarop kan het geloof worden opgebouwd. Aspirant Scientologen zijn dan ook niet alleen afkomstig uit alle lagen van de maatschappij en van alle nationaliteiten, maar ook uit de meest uiteenlopende godsdienstige milieus. Lid zijn van meer dan een godsdienst is in Japan en het Verre Oosten een heel gebruikelijk verschijnsel. Tegen deze achtergrond geven Japanse aspirant Scientologen dan ook niet hun eigen godsdienst op, maar benutten, zoal de schrijvers dezes begrijpt, hun studie van Scientology om hun bestaande religieuze overtuiging en geloof in God te bekrachtigen. Dit is enigszins vergelijkbaar met hetgeen gebeurt bij de betrekkelijk jonge shinto-godsdienst Seicho-no-Ie, die eveneens aanhangers heeft die afkomstig zijn uit het boeddhisme, het christendom, en andere geloofsrichtingen.

Terug naar begin

III. Scientology in vergelijking met andere godsdiensten

Scientology vertoont duidelijke overeenkomsten met het boeddhisme. Zelfs zo sterk, dat Hubbard ooit Aziatische boeddhistische leiders de vraag stelde, of hij mogelijk de Metteya kon zijn, wiens komst door Boeddha was voorspeld. Guatama Siddharta Boeddha zei op zijn sterfbed tegen zijn aanhangers, dat in de toekomst een Boeddha zou komen om het werk te voltooien dat hij was begonnen. Deze zou bekend worden onder de naam Metteya. Of Hubbard de humane opzet van de grote Siddharta zal afronden, kan alleen de tijd leren. Het is niet de bedoeling om in dit kader de vraag die Hubbard opwierp te beantwoorden. De vervulling van profetieën is echter eveneens een overeenkomst met andere godsdiensten, zowel groot als klein.

Het eerste boek dat de schrijver dezes over dit thema las, was: Scientology - The Fundamentals of Thought. Bij het lezen van dit boek vielen hem onmiddellijk de overeenkomsten op met de shinto-godsdiensten. Vooral de zienswijze dat het leven slechts schijn is en de fysieke wereld in werkelijkheid een schijnwereld, die wordt waargenomen door de zintuigen. Dit lijkt sterk op de leer van leermeester Masaharu Taniguchi, de stichter van Seicho-no-Ie (leermeester Taniguchi was een van de vier personen die de Story Of The Universe [Geschiedenis van het universum] op schrift hebben gesteld voor de Heilige Leermeester Onisaburo Deguchi van de Oomoto, een andere shinto-godsdienst in Japan). Zowel Oomoto als Seicho-no-Ie zijn nog betrekkelijk jonge stromingen in de geschiedenis van Japan. Oomoto dateert van het einde van de vorige eeuw en Seicho-no-Ie is ontstaan in de jaren 20.

Bij het boeddhisme wordt dit begrip van de "schijnbaarheid van het leven" uitgedrukt als "Shiki soku, Ku soku ze shiki", wat eenvoudigweg wil zeggen dat alles wat kan worden waargenomen met de vijf zintuigen de facto niets is, of leeg. De boeddhisten stellen bovendien dat de menselijke kosmos slechts bestaat uit geestverschijningen. Maar natuurlijk heeft het boeddhisme ook een diepere betekenis, evenals Scientology.

Andere punten van uitleg van het leven en de verstandelijke geest zijn eveneens vergelijkbaar met bepaalde shinto-overtuigingen. Bijvoorbeeld, dat de herinneringen aan dingen die men heeft meegemaakt zijn opgeslagen in een filmachtig geheugen, waarbij de beeldjes stuk voor stuk kopieën zijn van de persoonlijke ervaringen. Ook dit heeft overeenkomsten met Seicho-no-Ie. Maar een Scientology uitdrukking die van groot belang is, is het woord theta. Het Yui-Itsu shinto kent een uitdrukking die zoveel betekent als "de grote levenskracht van het universum", die daar inhoudelijk sterk op lijkt. Een dergelijk begrip kent ook het Hakke shinto, dat de officiële godsdienst was van het keizerlijk huis tot de tijd van de Meiji hervormingen. Op hetzelfde beginsel waren daarna de nieuwere shinto-godsdiensten gebaseerd, zoals het Mahikari dat na de oorlog een grote vlucht nam.

De voorstelling dat iemand al eerder heeft geleefd is al oud, en bij oosterse godsdiensten volledig ingeburgerd. Scientology in theorie en praktijk is rond dit beginsel opgebouwd, namelijk dat iemand een spiritueel wezen is - door Hubbard thetan genoemd - en als zodanig in staat de vorige levens in de herinnering terug te roepen, en dat in die hoedanigheid van spiritueel wezen de daden uit het verleden bepalend zijn voor iemands huidige levensomstandigheden. Japan kent meer dan 180.000 religieuze groeperingen, en ik mag aannemen dat de meeste daarvan op de een of andere manier van hetzelfde beginsel uitgaan. Een beginsel dat niet alleen teruggaat tot de tijd van Boeddha, maar ook tot de Veda, de bron van de grote Indische godsdiensten.

Terug naar begin

IV. Scientology gebruiken- Auditing

Een van de belangrijkste Scientology gebruiken wordt auditing genoemd, ontleend aan het Latijnse audire, dat luisteren betekent. De persoon die vragen beantwoordt die hem door de auditor ("iemand die luistert") worden gesteld, brengt zichzelf in een hogere toestand van verstandelijk en geestelijk vermogen, en kan daardoor herstellen van psychosomatische kwalen. Dit heeft veel gemeen met een aantal van de jongere shinto-godsdiensten die voortkomen uit de Yui-Itsu tak van het shinto, die in Japan ongeveer 1400 jaar oud is.

De Scientology gedachte ontstond tijdens Hubbards eerste navorsingen in de jaren 30, dezelfde periode waarin de jongere shinto-godsdiensten op zoek waren naar een manier om godsdienstige gebruiken toe te passen om de geest gezond te maken. Auditing begon in de Verenigde Staten in 1950, toen het boek Dianetics: The Modern Science of Mental Health werd uitgegeven. In dit boek geeft Hubbard aan, hoe iemand de zogeheten staat van Clear kan bereiken - dat wil zeggen, zich bevrijden van wat wordt genoemd het reactieve verstand. Dit kan ongeveer worden vergeleken met de staat van "Satori", of zelfs "Naikan", bij het boeddhisme. Of met de meditatie bij sommige shinto-godsdiensten, waar iemand onder leiding van een leraar mediteert over de ervaringen in zijn kinderjaren of zijn eerdere levens, om zich een zelfbeeld te verschaffen van wat hij nu is. Auditing, dat ook kan worden omschreven als het in herinnering roepen van iemands verleden, om het even of dit de kinderjaren zijn of eerdere levens, kan eveneens leiden tot een soortgelijke bezinning op en begrip van iemands huidige plaats in het leven.

Hoe de auditing moet worden uitgevoerd, wordt aan de aspirant onderwezen in studieruimtes van Scientology, die academie of cursuszaal worden genoemd. Daar leest de onderwezene onder leiding van een coördinator over de auditing-technieken en leert deze in praktijk brengen. Auditing houdt in, dat een ervaren auditor iemand die niet Clear is vragen over diens verleden laat beantwoorden. De persoon die deze auditing ondergaat wordt de "preclear" genoemd, omdat hij nog niet Clear is. Wanneer de preclear de vragen die de auditor hem stelt beantwoordt, ervaart hij dit als een bevrijding van stress, een verbetering van zijn gemoedsrust, en algemeen geestelijk welbevinden. De tijd die nodig is om een bekwaam auditor te worden varieert, maar het kan maanden of zelfs jaren duren, afhankelijk van het bekwaamheidsniveau en de nauwkeurigheid die de auditor wil bereiken. Bij de Oomoto godsdienst wordt het "Naikan" nog altijd toegepast om jeugdige delinquenten te reclasseren en door regionale overheidsinstanties voor dit doel aanbevolen. Hier dringt zich andermaal de vergelijking op. Ook Scientology kent reclasseringsprogramma's voor jeugdige delinquenten, die op veel plaatsen in de wereld worden uitgevoerd. Natuurlijk hebben Naikan en auditing punten van overeenkomst, maar ze zijn fundamenteel verschillend. Dit is echter een voorbeeld waaruit blijkt, hoe twee godsdiensten hetzelfde probleem vanuit twee verschillende culturen benaderen en toch uitkomen op oplossingen die duidelijk raakvlakken hebben. Bij auditing vertelt de ondervraagde de auditor zeer gedetailleerd over de problemen waarmee hij in het leven sinds zijn verleden is geconfronteerd, terwijl bij Naikan iemand onder leiding van een leraar in zichzelf keert. Het eindresultaat voor beiden is een verbeterde geesteshouding en herleving van ethisch gedrag.

Seicho-no-Ie kent een gebruik, genaamd "Sin-So-Kan," waarbij iemand erin wordt getraind zijn verleden onder ogen te zien. Ook dit heeft bepaalde overeenkomsten met auditing. In beide gevallen moet men het eigen verleden onder ogen zien. Scientology kent een geleidelijke weg naar de verlichting, die de Brug naar Totale Vrijheid wordt genoemd. Wanneer iemand zich over deze brug begeeft, door zich te laten auditen en te leren hoe een audit uit te voeren, is het eindresultaat niet alleen de grote verlichting, maar ook een spirituele existentie, vergelijkbaar met "Chin-kon-Kishin", het grote geheim van shinto, dat zoveel betekent als "het bevredigen van de menselijke geest, zodat de mens kan terugkeren tot een goddelijke staat". Dit vertoont een grote overeenkomst en wordt door diverse shinto-godsdiensten beoefend, met inbegrip van Hakke shinto dat teruggaat tot het jaar 1025 n.Chr.

Mensen tot betere mensen maken met behulp van de kunst van spirituele genezing is in Japanse godsdiensten geen vergeten gebruik, wat bij een aantal andere godsdiensten wel het geval is. In Japan kennen godsdiensten zoals Seicho-no-Ie, Sekai-Kyusei-kyo, Shinto-tenkokyo, Ananai-kyo en andere, alle gebruiken die leiden tot de staat van Chin-kon-Kishin. Het aantal aanhangers ligt rond de 20 miljoen. Hoewel de toegepaste technieken kunnen verschillen, komen de beoogde resultaten sterk overeen met die van de Scientology gebruiken auditing en het de leden stap voor stap laten oversteken van de Brug naar Totale Vrijheid.

Ook andere vooraanstaande wereldgodsdiensten kennen voor deze geestestoestand een omschrijving. In de islam kent men de uitdrukking "Imam Zamam", waarmee een persoon wordt bedoeld die een zodanige staat van verlichting heeft bereikt, dat hij alle zeven betekenissen van de heilige Koran kan doorgronden.

Bij de christelijke kerkgenootschappen moet men ook zijn verleden onder ogen zien. Ook hier is weer een overeenkomst te vinden met Scientology, dat eveneens een op biecht gelijkende procedure kent. Iemand moet terugkijken op zijn verleden, zich ten overstaan van een andere persoon - de auditor - hierover uiten, en zijn daden erkennen. De uitkomst is bij beide geloofsrichtingen dezelfde - reiniging van de geest en herrijzenis in het leven.

Dit brengt ons weer terug bij de profetie van Boeddha, die voorspelde dat eens Metteya de mens zou bevrijden van wat hem in de weg staat. In Japan bestaat een verschil tussen de Metteya profetie en die van de Pali. In het laatste geval houdt de profetie niet zozeer in dat iemand noodzakelijkerwijs als persoon zal terugkeren, maar meer dat er voor de mens een manier zou bestaan om tot de verkondigde spirituele staat terug te keren. Veel Japanse godsdiensten hebben al naar dit aangekondigde gebeuren uitgezien, zowel boeddhisten als shintoïsten. Scientology heeft een methode om de spirituele bekwaamheid van de mens te verhogen. Japan is een land waar godsdiensten het accent leggen op het verhogen van iemands spirituele bekwaamheid. Vanuit Japans gezichtspunt is Scientology alleszins een godsdienst, vergelijkbaar met andere die hier reeds bestaan.

Terug naar begin

V. Ceremoniële handelingen

Godsdienst zou niet compleet zijn zonder ceremoniële handelingen en Scientology heeft een boek dat is getiteld Achtergronden en riten, dat door geestelijken van de Scientology Kerken wordt gebruikt bij begrafenissen, huwelijksinzegeningen en naamgevingen, om maar een paar plechtigheden van Scientology te noemen. In westerse landen worden ook kerkdiensten gehouden.

Terug naar begin

VI. Bevinding

Samenvattend kan men niet anders dan concluderen dat Scientology een godsdienst is. Het heeft meer punten van overeenkomst met Japanse dan met westerse godsdiensten, en dat gebrek aan overeenkomst met de andere belangrijke godsdiensten kan in de westerse landen reden zijn voor onbegrip. Maar desalniettemin is het een internationale godsdienst, die op veel punten gelijkenis vertoont met Japanse godsdiensten die bij elkaar zo'n 20 miljoen aanhangers hebben.

Ik zou graag de geachte godsdienstwetenschapper en emeritus staflid van de Oxford Universiteit in Engeland, Bryan Ronald Wilson, willen voorstellen. Deze heeft een zeer gedetailleerde studie over Scientology geschreven, en voor een uitvoerige uitleg van Scientology vanuit westers wetenschappelijk standpunt beveel ik lezing van deze studie van harte aan.

Fumio Sawada

april 1996

Terug naar begin

Over de auteur.

De heer Fumio Sawada is de achtste sleutelbewaarder van Yu-itsu Shinto, de oudste godsdienst in Japan. Yu-itsu Shinto betekent: De weg van één God, Schepper van hemel en aarde. De eerste sleutelbewaarder van Yu-itsu Shinto, ofwel van de Tamanoya mysteriën, zoals ook wel wordt gezegd, was Shoto-ku Taishi (kroonprins van Shotoku), 1440 jaar geleden. De tweede sleutelbewaarder, in het jaar 712, was keizer Tenmu, die tevens auteur is van de Kojiki, de eerste op schrift gestelde weergave van de geschiedenis van Japan. De derde sleutelbewaarder was de stichter van de Shugendo godsdienst.